ƏLİ RZA XƏLƏFLİNİN «ÜÇÜNCÜ DÜNYANIN
QORXUSU» POVESTİ HAQQINDA
MÜLAHİZƏLƏRİM
Mən payızı çox sevirəm. Bilmirəm, üzü payıza doğulduğuma görəmi və ya payız adama saralıb tökülən yarpaqlarıyla insan ömrünə daxil olacaq əsil həqiqət olan xəzanımı xatırladır? Bəlkə bununla bir bağlılıq görürəm. Amma bu sevgimin mahiyyətinə vara bilmirəm. Bir onu bilirəm ki, payıza çox bağlıyam. Payızda daha çox yazıram. Yatmış duyğularım oyanır, inanıram ki, yayın qora bişirən atəşindən sağ çıxdım, deyəsən bir il də yaşayacağam. Bəlkə heç vaxt sevmədiyim yayın ürək partladan istisindən sonra havaların sərinləşməsi məni payıza o qədər bağlayır. Çünki duyğularım oyanır, ruhumda yeni bir canlanma başlayır. Bu canlanma təzə həyatın qapısın açır mənim üçün…
Məhz həmin vaxtlarda «Kredo»ya gəldim. Cəfakeş Əli Rza Xələfli mənə yenicə çapdan çıxmış kitablarını təqdim etdi. Diqqətimi «Üçüncü dünyanın qorxusu» əsəri cəlb etdi. Artıq müəllifin saytından bu kitab haqqında məlumatım var idi. Ancaq povesti oxuyandan sonra ondan yazmaq duyğusu könlümdən keçdi. Sözdən söz yaradan Əli Rza Xələfli əsərdə hər bir kəsin ürəyində yatmış duyğuları oyadan həqiqətdən söz açır. Həqiqət isə bir çox mətləblərin ortaya çıxmasında insana yardımçı olur, hərçənd ki, bəzən o adamlara xoş gəlməsə də!..
Biz insanlar, doğulub həyatı dərk edəndən sonra, bir içində yaşadığımız dünyanı, bir də uşaqlıqdan evdə böyüklərimizdən, böyüyüb özümüzü dərk edəndən sonra isə din adamlarından, dini kitablardan bəhrələnib məlumatlanırıq ki, bəs haqq dünyası var, insan dünyasın dəyişəndən sonra öz yaxşı və pis əməlləri ilə birlikdə haqq dünyasına qovuşur. Səmavi kitablar o dünyanın varlığından bizlərə gen-bol məlumat verir. Bu məlumata, yəni o biri dünyanın varlığına inanan inanır, inanmayan isə yox. Mənə elə gəlir ki, inananların sayı inanmayanlardan çoxdur. Ancaq gəlin etiraf edək ki, günbəgün cəmiyyətdə yalançı peyğəmbərlərin sayı artmaqdadır. Hətta Allahlıq iddiasına düşənlər də yalançı peyğəmbərlərlə yarışmadadı. Bu o düşüncə sahiblərinin öz işidir, çünki hər kəs öz ağlının aynasından yaşadığımız dünyaya sarı boylanır. Amma mən mövzudan kənarə çıxmaq istəmirəm, ona görə də qayıdıram yazacağım mövzunun üstünə…
Maraqlı burasındadır ki, odlu-alovlu nəzmi ilə, publisist yazıları ilə cilid-cilid kitablar yapan Əli Rza Xələfli bu dəfə oxuculara bədii nəsrin dili ilə üçüncü dünyanın varlığından bəhs edir. Bəli, düz oxudunuz, məhz üçüncü dünya!… Bəs üçüncü dünya hardadır ? Müəllif üçüncü dünyanın insan qəlbində, könülündə yuva saldığından söhbət açır. Bəli, heç kəsə sirr deyıl ki, hər kəsin könülündə gizli bir dünya var. Əli Rza Xələfli bu dünyanı üçüncü dünya adlandırır. Əslində müəllifin «üçüncü dünya» adlandırdığı dünyada təkcə kiminləsə olmuş eşq, məhəbbət ağrısı yox, itirilmiş günlər, ötüb keçən ömrün taxça-taxça düzülmüş acıları, göz yaşlarının nə vaxtsa gürşadlar, leysanlar doğmuş dəryaları, çayları, gölləri, zirvələrində əlçim-əlçim qarları parlayan qəm dağları, neçə-neçə diləkləri heç-puç edən dərələri, insan arzularını bir anda xıncım-xıncım edən sıldırım qayaları var. Biz bu dərinliyə varanda insan qəlbində sirli dünya olduğu ehtimalına varırıq. Bu dünyanın qapıları daim adamın özündən başqa qeyrilərin üzünə bağlı olur. İnsan öz ağrı-acılarıyla ölənə qədər iç dünyası ilə, üçüncü dünya ilə baş-başa qalır. Hətta üçüncü dünyanın qapılarını öz əzizlərinin üzünə belə açmır. Əli Rza Xələfli məhz bu reallığı növbəti kitabının mövzusu edib.
Müəllifin «Üçüncü dünyanın qorxusu» povesti başdan-başa mesaj məktublardan ibarətdir. Əsərdə iki obraz var. Kişi və Qadın. Hər ikisi ailəlidir. Amma nə vaxtsa bir-birlərini uzaqdan-uzağa seviblər. Əfsus ki, bu sevgi hansınınsa günahı ucbatından baş tutmayıb. İllər keçdikdən sonra Qadın hardansa onun telefon nömrəsin tapıb ona zəng edir. Kişi Qadının qəfil zəngini həyatında bir çevriliş sanır. Üçüncü dünyada, başın atıb yatmış, məhəbbət yenidən baş qaldırır, onun şölələri yenidən keçmişdə bir-birini sevmiş ürəkləri yandırır. Amma hər ikisi ailəli, hər ikisi saysız-hesabsız şəxsi qayğılar, çətinliklər ilə üzbəüz. Ancaq bütün bu qadağalar, keçilməzlər, heç olmasa, onların bir-birinə telefon vasitəsi ilə mesaj yazmaq istəyini öldürə bilmir. Baxmayaraq ki, qadın xəstədir, ağır cərrahiyyə əməliyyatı keçirib və tez-tez əsəb sarsıntıları ilə baş-başadır. Ancaq o indi üçüncü dünyada haçansa məzarlanmış, fəqət, torpaq altdan boy atıb qalxmış, yaşlı bir ağacın zoğ atmış, fidanına bənzəyən məhəbbətinə layla çalır. Bu laylanın könül oxşayan şərqisi, lap uzaqlardan gələn pıçıltılarla, onun qulaqlarına dolur, Qadında xoş ovqatlar yaradır, ağır xəstəliyin törətdiyi fəsadları, yavaş-yavaş ona unutdurur. Hətta həkimlər də onun halının belə tezkən yaxşılaşmasına təəccüb edirlər. O hər gün ona yazılan mesajları səbirsizliklə gözləyir, telefondan səs gəlməyəndə darıxır, səbirsizləşir, sanki qandınçın yeni həyat başlayıb, hər şey təzələnib, lap elə onun köksündə baş qaldıran gecikib yollarda azmış, hansısa qəfil əsən tufanın qovğalarında göylərə sovrulmuş məhəbbəti də! Povestin diqqət çəkən məziyyətlərindən biri də odur ki, burada təsvir olunan obrazlar dərin psixoloji sarsıntılar içərisində ağrı-acılarını bir-birlərilə bölüşürlər…
Bəlkə Qadınla Kişi obrazı müəllif tərəfindən düşünülmüş şəkildə adsızdır. Çünki müəllif bu adsız obrazları deyəsən bütün dünyada sevgisinin ağrısını yaşamışların xatirəsinə həsr edib. Qəlblər arasında uçulan körpülərin ağrı-acılarının gətirdiyi həyacanlar nakam ürəklərdə dərin-dərin yaralar açıb. Əsrlərlə adı tarixə düşməmiş Leyli və Məcnun timsallılar bu dünyanı nakam tərk edib. Öz istəklərinin odunda yana-yana ruhən kül olublar. Amma insanın bir qəribə tərəfi də var ki, o ürəyində illərlə yığılıb qalmış dərdini kimi ilə isə bölüşmək istəyir. Ona görə özünə daim əziz bir həmdəm axtarır. Bu həmdəm isə çox vaxt insanın iç dünyası olur. Rəvayətə görə Makedonyalı İsgəndər öz sirrini heç kəsə deməzmiş. Amma ürəkdə yığılıb qalan sirlər bir müddətdən sonra ürəyə ağırlıq edib dərdə çevrilir. Böyük hökümdar öz dərdini quyuya danışmaq məcburiyyətində qalıb və bunla da, o, özünə təsəlli tapıbmış…
Gəlin etiraf edək ki, insan əzəli dünyanın ağrıları içində itib-batır. Adama təsəlli verən, onunla daim sevgili munis kimi pıçıldaşan üçüncü dünyasında-iç dünyasında ona təsəlli olan bəlkə də ruhudur. Ürəyinin ruhla bağlı gizliliyi, insanın özünün özünə ruhaniliyidir. Ən ağır anlarda insan bəzən daxildən pıçıltılar eşidir. Bu pıçıltılar adamı ruhlandırır, hansısa bir işin qulpundan yapışmağa sövq edir. Adam daxildən gələn pıçıltıların möcüzəsindən baş aça bilmir. Hardan gəlir bu ilahi səs? Qulağa dolan sədalar hansı gözə görünməz varlığın möcüzəsidir? İnsan saatlarla öz içinə çəkilir, özüylə haqq-hesab edir, etdiyi səhvləri can tərəzisində ölçür-biçir. Ona edilən yaxşılıqları-yamanlıqları və ya özünün etdiyi yanlışlıqları çək-çevir edir. Bəzən üçüncü dünyaya qapılmalar dəliliyə, ruhu sarsıntılara, intihara gətirib çıxarır. Allah heç kəsi daxili tənhalığa mübtəla etməsin. Əli Rza Xələflinin « Üçüncü dünyanın qorxusu» kitabında, məhz daxili tənhalıqdan əzab çəkən iki orta yaşlı insanın ürək çırpıntıları, keçirdikləri həyat sarsıntıları ustalıqla, bədii sözün qüdrətiylə oxuculara çatdırılır. Onları nə ailə, uşaq, nə də o duyğulardan doğan fərəhli anlar sevindirmir. İstər Kişi, istər Qadın hər ikisi daxilən tənha və bədbəxtdirlər. Bəs bu bədbəxtçiliyin kökündə nə durur? Cəmiyyətin qayda-qanunlarına, sanki çox vaxt ailədə diktator rolunu oynayan ailə başçılarının hegemonluğumu? Övladlarına öz əşyası kimi baxmalarımı məhəbbətsiz qurulan ailələrin sayını çoxaldır? Və yaxud əsrlərlə milli adət-ənənələrin kökündə dayanan mövhumatmı və bu mövhumatın xofundan doğan yanlışlıqlarmı?! Nə qədər ölkəmizdə sevgisiz qurulan ailələr var. Xüsusiylə də qohumlarla, xalaqızı, bibiqızı, əmiqızı, dayıqızı və çox vaxt bu alilələrdə doğulan xəstə, zəif, ağıldan kəm uşaqlar….
Müəllif iki sevən qəlbin dili ilə, az qala, ağrıları qarabasmalar kimi dilə gətirir. Hər ikisi telefon yazışmasının onların həyatda yaxşı heç bir şey etməyəcəyinə əmindirlər. Adama elə gəlir ki, nisgilli bir ayrılma ilə bitəcək bu yazışmanın kökündə inamsızlıq var. Əsərin sonlarında bir-birinə sənlə müraciət edən nakam məhəbbət daşıyıcıları uğursuz eşqi yenidən ürəklərində dəfn etmək qərarı ilə baş-başa qalırlar. Hər ikisi bir-biriylə birləşmək qorxusunun sonradan baş verəcək fəsadlarının ağrısıyla qol-boyundurlar, çünki önlərində bir keçilməz dağ var. O dağın başından sal buzlar asılıb üzü aşağı, əl vursalar qopub onları sıldırım qayalardan dərə aşağı yuvarladarlar…
Müəllif əsərin bir yerində Kişi surətnin dili ilə Keygidər quşundan söhbət açır. Bu quş insan, yurd sevgisinin rəmzi obrazıdır. Bu obrazı əsərdə səsləndirməklə Əli Rza Xələfli öz oxucularını yurda, kökə, soya bağlılığa çağırır, çünki bu bağlılıq qırılanda insan ürəyində ən pak sevgi olan yurd sevgisi də ölər. Adam soyunu, kökünü unudar, başqa millətlərin əlində oyuncağa çevrilər. İki obraz arasında hərdən əsəbi, çılğın yazışmalar da olur, hərdən bir xasiyyətlərinin gizli tərəfləri üzə çıxır. Gizli tərəflərin önündə də yenə sevgi durur. O sevgi saf, büllur sular tək dupduru, gözündən qaynayan bulaqlara bənzəyir. Məhəbbət insan həyatına qəfil gəlir və qəfil də insan ruhunda zəlzələlər qoparır, müdhiş təlatümlər yaradır, insanı öz əsirinə çevirir. Amma hamı da, mənə elə gəlir ki, sevən qəlb sahibi deyil. Çünki məhəbbət Allahın vergisidir, istedad kimi o da hər adama verilmir. Məhəbbət də seçilmiş adamlara verilir. Çoxları heç sevginin böyüklüyünü, ucalıgını dərk etmək gücündə deyil. Sevgisiz ailə qurur, sevgisiz övladlar dünyaya gəlir, sevgisiz də öz ömrünü bitirib bu dünyanı tərk edir. Bəlkə o sevgisiz ailələrdən doğulan uşaqlar da sonradan böyük-böyük qan-qırğınların, cinayətlərin, amansızlıqların müəllifinə çevrilirlər. İnanmıram ki, sevgiylə doğulmuş bir insan kiminsə həyatına qəsd edə, pisliyə, yamanlığa rəvac verə…
Müəllifin Kişi və Qadın obrazı yanığlı bir dillə öz həyatlarını görünməyən tərəflərini bir-birlərinə açırlar. Təbii söz sərrafı olan müəllif «Üçüncü dünyanın qorxusu»nu real dünyamıza ünvanlanan mesaj məktublar vasitəsi ilə qədirbilən oxuculara çatdırır. O, oxuculara müasir zəmanədə minlərin, milyonların yaşadığı acı həqiqətləri əsərin qəhrəmanlarının dili ilə aşikar edir. İnsanları öz hissləri, öz ürəkləri ilə oynamamağa dəvət edir. Bu mesaj məktublar məhəbbətə keçici deyənləri həll olunası çox çətin olan riyazi məsələrlə baş-başa qoyur.
Bu sevgi öz kollarının müvəqqəti səadətlərinə qovuşmuş cəmi bir neçə günlüyə açmış gülləri xatırladır mənə… Açanda gözəl olurlar, solanda kədərli. Dalbadal yazılan könül mesajları açmış güllər tək necə bəxtiyardırlar, onlar hər iki ürəyi sevindirir, onları sözlə ovundurur, olub keçənlərin dəlisov hissləri ilə yandırır. Könül xanəsi adlanan üçüncü dünya Əli Rza Xələflinin yazdığı kimi öz qorxuları ilə, öz şiddətləri ilə adamı zaman-zaman göynədir, amma hərdənbir mümtaz da edir. Hər dəfə telefon mesaj siqnalları gələndə qadın özünü, hətta öz ailəsinin yanında olduğunu unudur, həzin könül pıçıltılarının sorağı ilə növbəti mesajı gözləyir…
Hər adamın içində bir iç dünya var. Əsərdə Qadın da, Kişi də bu iç dünyası ilə baş-başadır. Bu dünya sirlərlə doludur. İnsan nə qədər sağdır, nə qədər arzularla qol-boyundur, onlardan kam almaq istəyi bitib-tükənmir. Hələ bilinmir üzünə açılan sabahlar arzulara qəsbkar olacaq, ya ana nəvazişi ilə onun boynuna qol salacaq, uzun saatların həyat körpülərindən keçməyə ona dəstək olacaq. Bütün bunlar insan üçün sual olaraq qalır, amma o ruhdan düşmür, yaşamaq eşqi bir anda onu tərk etmir. Povestdə Kişinin yuxuda özünün dünyasını dəyişməsi, yasa gələnlərin biganəliyi, onun öz yas mərasiminə kənardan tamaşa etməsi, ətrafdan ikrah doğuran, kinayəli, başqasının kədərinə sevinmək kimi bir mənzərənin şahidi olmasından bəhs olunur. O, bu insanların çoxusunu tanımasından, onun keçmiş həmkarlarının olmasından söz açır. Müəllif burda ibrətamiz məsələyə toxunur. Doğurdan, bu gün şoya çevrilmiş yas mərasimlərinin gurultusu toylardan beşbetər qulaq tutur, görəsən dünyasını dəyişənə yas yiyələri nə dərəcədə sağlığında can deyib-can eşidiblər ki, dünyasını dəyişən üçin bu qədər can fəşanlıq edilir? Əli Rza Xələfli hamını düşündürən bir məsələyə toxunub. Sağlığında onunla xoş rəftarda olmuş adamlar indi kənardan onun meydinə baxıb qımışırlar. Əsərin qəhrəmanı yuxuda bu acı səhnənin şahidi olur. Onun ölümünə sevinənlər dünən onunla deyib gülüb, bir masa arxasında sağlıq deyən kəslər deyildimi? Bəs bu biganəlik, qeyri-insani duyğular nədən doğub ki, dünənin dostluqları, tanışlıqları bu günün yasında gülüşə çevrilib?
Yeri gəlmişkən povestin məni xoşuma gəlməyən tərəfləri haqqında da öz fikirlərimi dəyərli oxucularımla bölüşmək istəyirəm. Bu da ailəli bir qadının, əri, iki uşağı olan olan bir ananın haçansa məhəbbəti olmuş bir adama telefon açması və onunla sevgi mesajlarına rəvac verməsidir. Mütləqi azadlıq yoxdur. Hər kəs öz hisslərinin əsirinə çevrilsə, onda nə ailə səadəti, nə kişi, nə qadın sədaqəti, nə də ailə olar. Mən bu qadını əsərin mənfi obrazı kimi qiymətləndirirəm. Müəllif bu obrazı əsərinə gətirməklə qadınların iradəsiz, hisslərlə yaşayan, hətta yeri gəlsə öz ərini, övladlarını da sevgisinə qurban vermək dərəcəsində olmasından söz açır. Bu fikirlə isə qəti şəkildə razı deyiləm. Qadınların hamısı belə deyil, belə qadınlar həm cəmiyyətə, həm də öz başlarına bəladırlar. Çünki hansı kişi istəyər ki, onun yarısı başqa bir kişi ilə belə bir həyatı yaşasın…Freyd fəlsəfəsi deyəsən bizim milli sərvətimiz olan ailə təmizliyimizi də yavaş-yavaş işğal etməyə başlayır. Çünki bizdə indi sürətli Avropalaşma gedir. Avropa xeyirli tərəflərindən çox, ziyanlı tərəflərilə bizim həyatımıza kobud şəkildə soxulmağa başlayıb. Avropada həyatını hisslərin əsirinə çevirən kişilər və qadınlar axırda cəhcəlalı evlərində ömürlərini intiharla başa vururlar. Freyd fəlsəfəsi Avropanı necə əsir edibsə, orda bütün bağlılıqlar qohum, ata-ana, övlad bağlılıqları dəhşətli bir zəlzələdən dartılan min bir yerə parçalanan zəncirləri xatırladır adama. Hətta ailə bağlılıqlarının beşiyi olan İngiltərə də bu acnacaqlı faktla üz-üzədir. İnsan mağaradan ailəyə gəlib, bu yolda nə qədər keçilməzlərlə üz-üzə qalıb. Hətta heyvanlar arasında qu quşları, durnalar, canavarlar və mənim bilmədiyim bir çox canlılar ailə bağlıqları içərisində yaşayır.
Mənəvi dəyərlərin uçurum qarşısında qaldığı bir dövürə gəlib çatmışıq. Yeri gəlmişkən müasir zamanəmizdə mesajla, təsadüfü telefon tanışlığı ilə qurulan ailələrin də sayı artmaqdadır. Bu ailələrin də ömrü çox vaxt uzun olmur. Artıq inkişaf etmiş ölkələrdə, xüsusi ilə Avropada ailə təməlləri uçub tökülmə təhlükəsi ilə üzbəüzdür. Bizim ölkədə də göz önündə əfsus bu problemlər günbəgün artmaqdadır. Amma pisxoloqların göstərdiyi hesablamalar deyir ki, heç də ailəsizlik böyük xöşbəxtliyə yol açmır. O insanı tənhalıq uçrumuna aparır. Onlar öz bacı-qardaşlarının, ata-analarının yanında olsa belə ruhən tənhadırlar. İnsanı bu tənhalıqdan isə yalnız bir sevdiyi kəs, gözünün gördüyü, ürəyinin tutduğu şəxs xilas edə bilər. Bu şəxsi isə tapmaq çox vaxt hər insanı taleyinə düşmür. Bir az xudpəsəndlik, bir az tənbəllik, bir az adamlara yuxarıdan aşağı baxmaq, bəzən insanı tənhalığa aparan səbəblərdir. Qadınların mənsəb qurmaq arzusu, layiq olduqlarından daha yüksək mərtəbələrə can atmaları, qadının qadın yerini, kişinin kişi yerini bilməmələri, və yaxud bilə-bilə bunu inkar etmələri onları tənhalığa düçar edir. Bu da istər qadın, istər kişi üçün böyük faciədir. Məhəbbət adiləşib, sevgilər pulla, varla əvəz olunur, sevgisiz qurulan ailələr isə bir sabun köpüyünə bənzəyir, nə qədər qabarsa o qədər gözəl görünür, amma partlayanda isə bir an əvvəlki gözəlliyini itirir. İndiki qurulan ailələrin çoxu da elə sabun köpüyünün taleyini yaşayır. Bir soyuq nəfəs, bir soyuq baxış dəyən kimi dağılıb tökülür.
Əsərin bir yerində Qadının xəstə günlərində, 20 il bir yastığa baş qoyduğu, ərininın onun çarpayısının yanını kəsməsi, ona bir uşaq kimi qulluq etməsi önə çəkilir. Baxmayaraq ki, Qadın öz ərini sevməyib, ancaq ər həyat yoldaşının çətin vaxtlarında ona həmdəm olub. Onun ağrı-acılarına şərik olub. Qadının xəstəlik üzündən çəkdiyi əzablara biganə qalmayıb. Deməli bir damın altında yaşayan bu iki cütlükdə sevgi olmasa da, insani hisslər ölmübmüş, hərçənd ki, ölsəydi neçə illər bir damın altında yaşamazdılar. İndi bu ağır məqamda əri onun dadına yetməzdi. Deməli ailə içində də hələ körpülər uçmayıbmış. Çətin anlarda bir-birlərinə can deməyi bacara biliblər. Məhz insani hisslər də ailəni bu günə qədər qoruyub saxlayıb. Onun dağılmasına, məhvinə fərman verməyib. Fikirimcə, müəllif demək istəyir ki, arada sevgi olmasa da heç olmasa insani duyğular adamları tərk etməsin.
Həqiqi sevgi elə alidir ki, o ötəri hisslərin fövqündən qat-qat yüksəkdədir. Qadın bu yüksək, bu ali hissin əsiridir. Bəlkə də məktub – mesajlar ürəkdə illərlə yığılıb qalmış ailə daxili qayğılar, çətinliklər, ağrı-acılar girdabında çapalayan qəlbi üçün bir ümid yeri, müvəqqəti də olsa sevinc mənbəyidir. Bu mərhələ Qadını yaşadır onun yenidən həyatı sevməyə sövq edir. O sevgilisin ona yolladığı mesajlardan xoşbəxdir. O, xoşbəxtliyin illərlə uzanmasını istəyir. Mesajlar on günlə ara verəndə o özünə yer tapmır, öncəki günlərinin qayıtmasını istəyir. Əslində hər iki tərəf istər Qadın, istər Kişi kifayət qədər qaygılarla yükləniblər. Onlar bu yükün ağırlığını çiyinlərində hiss edə-edə öz şəxsi hisslərinin əsirinə çevrilirlər.
Əli Rza Xələfli «Üçüncü dünyanın qorxusu» kitabında obrazların dili ilə məhəbbətin aliliyini önə çəkir, sevgiyə gəldi-gedər bir hiss kimi baxanların aqibətinə axırda ağrılı bir həyat düşdüyünü oxucuya çatdırır. O, sevib-sevilməyin insan həyatında oynadığı önəmi məktub-mesajlarda suya həsrət dodaqlar kimi qurtum-qurtum ürəklərə içirdir. Nə yazıq ki, bəzən ürəklər bu istəkdən çox vaxt uzaq olurlar, istəsələr belə öz istəklərinə qovuşa bilmirlər. Min bir qadağaları, min bir sədləri, keçilməzləri aşmaq iqtarında ola bilmirlər. Sevgiyə sərkərdə ola bilməsələr də sənətdə, elmdə, işdə böyük uğurlar qazanırlar. Öz böyük məhəbbətlərini bu yolda xərcləyirlər. Ömürlərini isə tənha başa vururlar. Sevda dolu gecələrin pıçıltıları yatır tənhalıqlarda. Öz ömürlərini bumbuz divarlar arxasında kimsəsiz gecələrin sakitliyinə qurban verirlər.
Əsərin sonlarında müəllif mesajlarla surətləri bir-birinə o qədər yaxınlaşdırır ki, tərəflərin bir-birinə evlənmək təklif etmək arzusu ortaya çıxır. Artıq nə ailə, nə yaş, nə ətraf Qadın və Kişini düşündürmür. Onları düşündürən yalnız bir-birinə qovuşmaq istəyidir. Bu istək isə yenə də qorxu ilə dilə gətirilir. Çünki onların məhəbbətləri arasında keçilməz sədlər var. Ailə, uşaq, yaş, qohum-əqrəba, dost-tanış, adət-ənənə, bir də yorulub yollarda azmış eşq və ondan doğan uğursuz sevgi… Ona görə müəllif onların bir-birinə razılıq verəcəyini qorxu adlandırıb.
Əli Rza Xələflinin «Üçüncü dünyanın qorxusu» kitabı hisslər və düşüncələr toplusudur. Zənn edirəm ki, fəlsəfi anlamlarla çulğalanmış bu məhəbbət povesti xüsusən gənclər üçün oxunaqlı bir kitab olacaq. Əsərdə başdan-başa mesaj məktublara yer verilsə də bu heç də əsərin yaxşı mənada bədii ədəbiyyatı sevənlər tərəfindən müsbət qarşılanacağına mane olmayacaq. Yaradıcılığı boyu istər publisist məqalələri, istər bədii yaradıcılığıyla könlünün təbii duyğularını söz ovqatına kökləyən müəllif inanıram ki, insanın iç dünyasının sehri ilə də oxucunu ovsunlaya biləcək. Yazımın sonunda arzu edirəm ki, qadınlar onların başına bəla ola biləcək hisslərin xəyanətindən uzaq olsunlar. Həqiqi sevgi ilə ailə qursunlar, mala-pula allanmasınlar və sonradan da sonu görünməz əzablara düçar olmasınlar. Müəllifin özü demişkən qəlbləri birləşdirən «körpülər yanmasa» insanlar öz istəklərinə qovuşa bilərlər…
23.09.2011